Một lực cản lớn khiến cho thương mại điện tử Việt Nam còn chưa phát triển mạnh mẽ, đó là niềm tin của khách hàng đối với hoạt động này. Sự tồn tại những cái bẫy trên thị trường mua bán qua mạng khiến không ít cá nhân, tổ chức coi thương mại điện tử là “thánh địa” của bọn lừa đảo. Loạt bài này sẽ giúp bạn đọc hình dung được một phần những gì đang diễn ra trên thị trường ảo, từ đó quyết định lựa chọn đúng đắn bạn hàng.
Lợi dụng tâm lý nhẹ dạ của khách hàng, nhiều kẻ đã đưa ra những lời mời chào hấp dẫn để rồi cuối cùng, sau khi nếm trái đắng, người khách đó không còn đủ dũng cảm để thử giao dịch qua mạng đến lần thứ 2.
Các diễn đàn trên mạng thời gian qua đã truyền nhau những vụ lừa đảo liên quan đến mua bán trực tuyến nghe như chuyện bịa. Chị Dương TN (An Giang) đọc thấy trên website www.didongsaigon... tại 700 Lạc Long Quân (P.9, Q.Tân Bình, TP.HCM) giảm giá 50% chiếc điện thoại Nokia X6, chị liền đặt mua.
Chị được một người đàn ông tên Khoa hướng dẫn qua số điện thoại hiển thị trên trang web gửi tiền vào tài khoản ngân hàng Vietcombank, ngay hôm sau sẽ có người đem điện thoại tới. Nhưng tiền gửi đi mà mấy ngày sau hàng chưa tới, gọi điện thì không gặp người đàn ông tên Khoa. Bức xúc, chị phàn nàn với một người bán hàng của website và nhận được câu thừa nhận: “lừa đảo đó”. Chị liền gọi điện tới Ngân hàng Vietcombank yêu cầu phong tỏa tài khoản thì được đề nghị trình báo với công an, nhưng thấy mọi việc phức tạp chị đành cho qua.
Qua kiểm tra của chúng tôi, trang mạng này vẫn hoạt động cho đến trung tuần tháng 12, sau khi cộng đồng mạng ầm ĩ về việc trang này lừa đảo, bán hàng tàu, địa chỉ giao dịch không rõ ràng… thì website trên mới không truy cập được.
Mua bán trên mạng là hình thức được nhiều người, nhất là dân văn phòng và những người không có nhiều thời gian đi lại, lựa chọn. Chỉ cần đăng ký một tài khoản trên các trang như muare, rongbay, enbac…, ngay lập tức người bán có cơ hội tiếp xúc với hàng triệu khách hàng.
Chị Hương, một nhân viên văn phòng ở Hà Nội, than vãn, chị và các đồng nghiệp là khách quen của các gian hàng này, với các sản phẩm thường dùng là hạt hướng dương Nga hay tất trẻ em. Tuy nhiên, một “cú” “đậu cành cong” đã khiến chị Hương sợ mua bán qua mạng. Một lần, nghe lời quảng cáo sản phẩm L'Occitane (thương hiệu mỹ phẩm của Pháp) với giá rẻ hơn giá tại Parkson cả chục USD, người bán ở TP. Hồ Chí Minh, lại thấy có nhiều phản hồi phía dưới chất lượng tốt, tôi đặt mua liền một lúc cả bộ chăm sóc da với giá gần 300 USD. Mặc dù rẻ hơn hàng chính hãng nhưng khi hàng được giao đến thì… toàn hàng nhái. Tiền gửi đi rồi, người bán lại tận TP.HCM, nên chị Hương đành ngậm ngùi mất tiền coi như là học phí của tín đồ shopping trên mạng.
Một tín đồ khác là anh Nguyễn Văn (Hà Nội) cũng “thề” không bao giờ mua hàng qua mạng tận tp.HCM, bởi đã đặt cọc 5 triệu mua chiếc iPad 32Gb đã qua sử dụng với giá 11 triệu đồng của một người bán tại tp.HCM, nhưng tiền đi mà tin tức của người bán thì biền biệt. Gọi đến số điện thoại được cung cấp, máy ngoài vùng phủ sóng. Nhờ người thân đến kiểm tra địa chỉ, không có người như anh đã giao dịch sống tại địa chỉ đó. Biết mình bị lừa, anh đành ấm ức mất luôn 5 triệu đồng.
Anh Hoàng Tuấn, sinh viên ĐH Xây dựng Hà Nội, cho biết, sau khi liên hệ với một người rao bán key phần mềm trên mạng để mua một key Window 7 và một key Kaspersky với giá 100 ngàn, anh nhận được mảnh giấy ghi vài dòng chữ với lời cam kết là key “xịn”. Thế nhưng, chỉ 2 ngày sau khi cài, anh đã bị chặn. Bạn anh thì bị lời mời mua chiếc Nokia N95 8GB giá hơn 2 triệu hấp dẫn, đã bỏ tiền ra mua. Dù số IMEI trùng với thẻ bảo hành đi kèm, nhưng về nhà dùng một thời gian ngắn có trục trặc, anh đem đi sửa mới biết là hàng Tàu và thẻ bảo hành là thẻ giả.
Hiện nay, đa phần các trang điện tử mua bán chỉ làm nhiệm vụ là tạo ra “chợ”, còn trong “chợ” đó, mọi người mua gì bán gì và giao dịch ra sao thì chủ sở hữu trang điện tử không chịu trách nhiệm. Lời cảnh báo được nêu rõ ràng trong các phần nội quy trang điện tử, nhưng nhiều người mua không mấy để ý. Thậm chí, còn nghĩ rằng họ được đảm bảo bằng uy tín của chủ sở hữu website.
Anh Nguyễn Trần Huy, 25 tuổi, đang sở hữu một gian hàng kinh doanh quần áo trên trang điện tử enbac… và tham gia kinh doanh quần áo trên mạng xã hội Facebook, chia sẻ: “Trước khi tham gia kinh doanh online, mình cũng đã phải “trả học phí” cho việc “cả tin”. Hình ảnh chào bán trên trang rất đẹp, nhưng trên thực tế, hàng hóa thực bán khác xa hàng mẫu. Nhiều khách hàng, dù thất vọng, cũng đành tặc lưỡi “tiền nào của ấy”.
Vì thế, khi tham gia kinh doanh, anh Huy nhanh chóng có được một danh sách khách hàng thân thiết do “tiền thật, hàng thật”, và khi tin tưởng, khách hàng cũng ngại dời sang gian hàng khác.
Anh Trần Huy cho hay, trên môi trường mạng, không ít người “bán thật”, nhưng cũng không ít kẻ lừa đảo. Chính những khách hàng sa “bẫy”, rồi tiếng xấu lan truyền, khiến khách hàng có nhu cầu cũng ngại giao dịch qua mạng, mà chỉ coi mạng là nơi tham khảo, rồi vẫn mua bán bằng phương pháp truyền thống.
Còn anh Minh Đức, một CEO của trang mạng điện tử có tiếng iMe…khuyến cáo, giữa trăm nghìn cạm bẫy lừa đảo trên mạng, người tiêu dùng cần trang bị những kiến thức cơ bản khi mua hàng, cũng như thận trọng với những sản phẩm được rao bán để tránh mua phải hàng nhái, hàng quá đát hoặc bị lừa.
Trước đây, những người mua hàng trên mạng thường truyền tai nhau một phương pháp để tránh bị mua phải hàng rởm là nên bỏ thời gian để đọc các phản hồi trên mỗi topic rao bán hàng. Topic nào có nhiều phản hồi tích cực thì hãy để mắt. “Tuy nhiên, cách này hiện cũng chẳng còn nhiều ý nghĩa, bởi người bán đã dùng hàng chục nick khác nhau để vào khen nức nở, mỗi khi có ý kiến trái chiều là bị chủ topic huy động dập tơi bời” – anh Đức cho hay.
“Có một chiêu mà nếu khách hàng chưa nhìn tận mắt, bắt tận tay cũng không hình dung ra được” – chị Hiền, chủ một gian hàng trên enbac…, bật mí: “Người bán sẽ lấy đi 1/3 ruột trong lọ mỹ phẩm thật để trám vào một lọ hàng nhái, sau đó đóng gói bao bì lại như mới. Vậy là cứ 1 lọ mỹ phẩm thật thì họ sẽ chế được 3 lọ mỹ phẩm "vừa giả vừa thật".
Khách hàng mua sẽ phải trả số tiền bằng với hàng chính hãng. Khách hàng mang về sử dụng ban đầu thấy rất tốt. Vậy là nhiều người sẽ lên mạng để đăng những phản hồi tốt cho người bán. Khi sử dụng hết phần hàng thật, khách hàng thấy chất lượng giảm đi thì cũng ít ai thắc mắc, bởi cho rằng do mở hộp lâu ảnh hưởng đến chất lượng hay vô vàn lý do khác”.
Theo chị Hiền, việc mua bán mỹ phẩm trên mạng hiện thực sự bát nháo, hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan. Bởi phần lớn những người kinh doanh trên mạng là những người ít vốn, khách hàng không ổn định và lãi không nhiều.
Trong khi đó, giao dịch trên mạng cũng rất khó phân biệt được thật giả, phần lớn là sau khi khách hàng mua rồi mới phát hiện ra, có tìm người bán để bắt đền, lấy lại tiền cũng rất khó. Nếu bị phát hiện ra là bán hàng rởm, người bán lại có thể lập ngay một gian hàng mới, với những nickname và số điện thoại mới, rồi tiếp tục đi "săn" các nạn nhân mới.
Một số kinh nghiệm khi mua hàng trực tuyến:
Lợi dụng tâm lý nhẹ dạ của khách hàng, nhiều kẻ đã đưa ra những lời mời chào hấp dẫn để rồi cuối cùng, sau khi nếm trái đắng, người khách đó không còn đủ dũng cảm để thử giao dịch qua mạng đến lần thứ 2.
Các diễn đàn trên mạng thời gian qua đã truyền nhau những vụ lừa đảo liên quan đến mua bán trực tuyến nghe như chuyện bịa. Chị Dương TN (An Giang) đọc thấy trên website www.didongsaigon... tại 700 Lạc Long Quân (P.9, Q.Tân Bình, TP.HCM) giảm giá 50% chiếc điện thoại Nokia X6, chị liền đặt mua.
Chị được một người đàn ông tên Khoa hướng dẫn qua số điện thoại hiển thị trên trang web gửi tiền vào tài khoản ngân hàng Vietcombank, ngay hôm sau sẽ có người đem điện thoại tới. Nhưng tiền gửi đi mà mấy ngày sau hàng chưa tới, gọi điện thì không gặp người đàn ông tên Khoa. Bức xúc, chị phàn nàn với một người bán hàng của website và nhận được câu thừa nhận: “lừa đảo đó”. Chị liền gọi điện tới Ngân hàng Vietcombank yêu cầu phong tỏa tài khoản thì được đề nghị trình báo với công an, nhưng thấy mọi việc phức tạp chị đành cho qua.
Qua kiểm tra của chúng tôi, trang mạng này vẫn hoạt động cho đến trung tuần tháng 12, sau khi cộng đồng mạng ầm ĩ về việc trang này lừa đảo, bán hàng tàu, địa chỉ giao dịch không rõ ràng… thì website trên mới không truy cập được.
Mua bán trên mạng là hình thức được nhiều người, nhất là dân văn phòng và những người không có nhiều thời gian đi lại, lựa chọn. Chỉ cần đăng ký một tài khoản trên các trang như muare, rongbay, enbac…, ngay lập tức người bán có cơ hội tiếp xúc với hàng triệu khách hàng.
Chị Hương, một nhân viên văn phòng ở Hà Nội, than vãn, chị và các đồng nghiệp là khách quen của các gian hàng này, với các sản phẩm thường dùng là hạt hướng dương Nga hay tất trẻ em. Tuy nhiên, một “cú” “đậu cành cong” đã khiến chị Hương sợ mua bán qua mạng. Một lần, nghe lời quảng cáo sản phẩm L'Occitane (thương hiệu mỹ phẩm của Pháp) với giá rẻ hơn giá tại Parkson cả chục USD, người bán ở TP. Hồ Chí Minh, lại thấy có nhiều phản hồi phía dưới chất lượng tốt, tôi đặt mua liền một lúc cả bộ chăm sóc da với giá gần 300 USD. Mặc dù rẻ hơn hàng chính hãng nhưng khi hàng được giao đến thì… toàn hàng nhái. Tiền gửi đi rồi, người bán lại tận TP.HCM, nên chị Hương đành ngậm ngùi mất tiền coi như là học phí của tín đồ shopping trên mạng.
Một tín đồ khác là anh Nguyễn Văn (Hà Nội) cũng “thề” không bao giờ mua hàng qua mạng tận tp.HCM, bởi đã đặt cọc 5 triệu mua chiếc iPad 32Gb đã qua sử dụng với giá 11 triệu đồng của một người bán tại tp.HCM, nhưng tiền đi mà tin tức của người bán thì biền biệt. Gọi đến số điện thoại được cung cấp, máy ngoài vùng phủ sóng. Nhờ người thân đến kiểm tra địa chỉ, không có người như anh đã giao dịch sống tại địa chỉ đó. Biết mình bị lừa, anh đành ấm ức mất luôn 5 triệu đồng.
Anh Hoàng Tuấn, sinh viên ĐH Xây dựng Hà Nội, cho biết, sau khi liên hệ với một người rao bán key phần mềm trên mạng để mua một key Window 7 và một key Kaspersky với giá 100 ngàn, anh nhận được mảnh giấy ghi vài dòng chữ với lời cam kết là key “xịn”. Thế nhưng, chỉ 2 ngày sau khi cài, anh đã bị chặn. Bạn anh thì bị lời mời mua chiếc Nokia N95 8GB giá hơn 2 triệu hấp dẫn, đã bỏ tiền ra mua. Dù số IMEI trùng với thẻ bảo hành đi kèm, nhưng về nhà dùng một thời gian ngắn có trục trặc, anh đem đi sửa mới biết là hàng Tàu và thẻ bảo hành là thẻ giả.
Hiện nay, đa phần các trang điện tử mua bán chỉ làm nhiệm vụ là tạo ra “chợ”, còn trong “chợ” đó, mọi người mua gì bán gì và giao dịch ra sao thì chủ sở hữu trang điện tử không chịu trách nhiệm. Lời cảnh báo được nêu rõ ràng trong các phần nội quy trang điện tử, nhưng nhiều người mua không mấy để ý. Thậm chí, còn nghĩ rằng họ được đảm bảo bằng uy tín của chủ sở hữu website.
Anh Nguyễn Trần Huy, 25 tuổi, đang sở hữu một gian hàng kinh doanh quần áo trên trang điện tử enbac… và tham gia kinh doanh quần áo trên mạng xã hội Facebook, chia sẻ: “Trước khi tham gia kinh doanh online, mình cũng đã phải “trả học phí” cho việc “cả tin”. Hình ảnh chào bán trên trang rất đẹp, nhưng trên thực tế, hàng hóa thực bán khác xa hàng mẫu. Nhiều khách hàng, dù thất vọng, cũng đành tặc lưỡi “tiền nào của ấy”.
Vì thế, khi tham gia kinh doanh, anh Huy nhanh chóng có được một danh sách khách hàng thân thiết do “tiền thật, hàng thật”, và khi tin tưởng, khách hàng cũng ngại dời sang gian hàng khác.
Anh Trần Huy cho hay, trên môi trường mạng, không ít người “bán thật”, nhưng cũng không ít kẻ lừa đảo. Chính những khách hàng sa “bẫy”, rồi tiếng xấu lan truyền, khiến khách hàng có nhu cầu cũng ngại giao dịch qua mạng, mà chỉ coi mạng là nơi tham khảo, rồi vẫn mua bán bằng phương pháp truyền thống.
Còn anh Minh Đức, một CEO của trang mạng điện tử có tiếng iMe…khuyến cáo, giữa trăm nghìn cạm bẫy lừa đảo trên mạng, người tiêu dùng cần trang bị những kiến thức cơ bản khi mua hàng, cũng như thận trọng với những sản phẩm được rao bán để tránh mua phải hàng nhái, hàng quá đát hoặc bị lừa.
Trước đây, những người mua hàng trên mạng thường truyền tai nhau một phương pháp để tránh bị mua phải hàng rởm là nên bỏ thời gian để đọc các phản hồi trên mỗi topic rao bán hàng. Topic nào có nhiều phản hồi tích cực thì hãy để mắt. “Tuy nhiên, cách này hiện cũng chẳng còn nhiều ý nghĩa, bởi người bán đã dùng hàng chục nick khác nhau để vào khen nức nở, mỗi khi có ý kiến trái chiều là bị chủ topic huy động dập tơi bời” – anh Đức cho hay.
“Có một chiêu mà nếu khách hàng chưa nhìn tận mắt, bắt tận tay cũng không hình dung ra được” – chị Hiền, chủ một gian hàng trên enbac…, bật mí: “Người bán sẽ lấy đi 1/3 ruột trong lọ mỹ phẩm thật để trám vào một lọ hàng nhái, sau đó đóng gói bao bì lại như mới. Vậy là cứ 1 lọ mỹ phẩm thật thì họ sẽ chế được 3 lọ mỹ phẩm "vừa giả vừa thật".
Khách hàng mua sẽ phải trả số tiền bằng với hàng chính hãng. Khách hàng mang về sử dụng ban đầu thấy rất tốt. Vậy là nhiều người sẽ lên mạng để đăng những phản hồi tốt cho người bán. Khi sử dụng hết phần hàng thật, khách hàng thấy chất lượng giảm đi thì cũng ít ai thắc mắc, bởi cho rằng do mở hộp lâu ảnh hưởng đến chất lượng hay vô vàn lý do khác”.
Theo chị Hiền, việc mua bán mỹ phẩm trên mạng hiện thực sự bát nháo, hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan. Bởi phần lớn những người kinh doanh trên mạng là những người ít vốn, khách hàng không ổn định và lãi không nhiều.
Trong khi đó, giao dịch trên mạng cũng rất khó phân biệt được thật giả, phần lớn là sau khi khách hàng mua rồi mới phát hiện ra, có tìm người bán để bắt đền, lấy lại tiền cũng rất khó. Nếu bị phát hiện ra là bán hàng rởm, người bán lại có thể lập ngay một gian hàng mới, với những nickname và số điện thoại mới, rồi tiếp tục đi "săn" các nạn nhân mới.
Một số kinh nghiệm khi mua hàng trực tuyến:
- Phải xác định rõ nhu cầu của bạn, tránh vì ham rẻ mà không suy xét kỹ lưỡng; Cảnh giác với những sản phẩm có giá quá rẻ so với mặt bằng chung;
- Yêu cầu người bán cung cấp xuất xứ của hàng hóa, thời hạn bảo hành, hạn sử dụng…, nếu người bán mập mờ bỏ qua thì hãy từ chối;
- Cẩn thận với phương thức thanh toán theo kiểu chuyển khoản, gửi tiền trước rồi mới trao hàng; Gửi phản hồi cảnh báo với những người khác về các trường hợp lừa đảo mà bạn biết.
Theo Pháp luật
